Ҫамрӑксене яла илӗртмелле. Ҫапла калаҫҫӗ юлашки вӑхӑтра влаҫри ҫынсем. Яш-хӗр диплом илсен яла таврӑнтӑр, унта тӗплентӗр тесе майсем туса памалли пирки час-часах сӑмах хускатаҫҫӗ.
Илсе кӑтартам хамӑр яла. Ӑҫта ӗҫлемелле ҫамрӑксен? Фермӑра-и? Ялти ферма тахҫанах ишӗлсе аннӑ. Унччен унта ӗнесем, вӑкӑрсем тытатчӗҫ. Халӗ вите таврашӗ арканса пӗтнӗ. Кӳршӗ ялта ферма пур-ха. Вӑл йӗркеллех ӗҫлет. Анчах унта пурте вырнаҫаймаҫҫӗ. Ҫамрӑксен шкулта ӗҫлемелле-и? Ялта 9 класлӑ шкул та тахҫанах хупӑннӑ. Ара, ачасем сахалланчӗҫ, шкул алӑкӗ уҫӑлма пӑрахрӗ.
Ялта – пӗр лавкка. Унта ӗҫе кӗреймӗн, сутуҫӑсем пур. Клубра та ваканси ҫук. Унччен тирпейлӳҫӗ, клуб ӗҫченӗн, кочегарӑн вакансийӗсем пулнӑ. Халӗ ку тивӗҫсене пӗр ҫын пурнӑҫлать. Вулавӑш та пурччӗ. Шел, вӑл хӑҫан ӗҫлеме пӑрахнине хальхи ӑру астумасть те.
Тата ӑҫта ӗҫлеме пулать-ши? Ялта урӑх организаци-предприяти ҫук. Район центрне ӗҫе ҫӳреме пулать-ха, анчах мӗнле? Ял ҫывӑхне килекен автобус тахҫанах ҫӳреме пӑрахнӑ. Райцентра ҫитес килсен пӗр автобусран ансан теприне кӗтме тивет.
Ӗнер улттӑмӗш созыври Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашӗн черетлӗ ҫиччӗмӗш сесссийӗ иртрӗ. Унта республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев регион Правительствин иртнӗ ҫулхи ӗҫӗ-хӗлӗ пирки доклад турӗ. Отчет туса пӗтернӗ хыҫҫӑн вӑл депутатсен ыйтӑвӗсене яланхиллех хуравларӗ. «Чӑвашавтотранс» пирки те калаҫу пулчӗ.
Аса илтерер, «Чӑвашавтотранс» предприятири лару-тӑру пирки Раҫҫей шайӗнче те калаҫнӑ. Ыйту федераллӑ министрсем патне ҫитнӗрен «Чӑвашавтотранс» пирки пуш уйӑхӗн 20-мӗшӗнче Правительство канашлӑвӗнче тепре сӳтсе явнӑччӗ. Унта парӑма ҫӗртмен 1-мӗшӗччен парса татасшӑннине пӗлтернӗччӗ.
ЧР парламенчӗн ӗнерхи сессийӗнче «Чӑвашавтотранс» пирки сӑмах хускатнӑ май Михаил Игнатьев вӑл предприяти коммерци организацийӗ пулнине аса илтерчӗ. Яваплӑха республика ертӳҫисем хӑйсем ҫинчен сирмӗҫ, анчах ыйтӑва республика хысни шучӗпе ҫеҫ татма пӑхни тӗрӗс маррине палӑртрӗ Элтепер. «Вӑл предприятири ыйтӑва татса эсир хыснаҫӑсене — учительсене, врачсене ӗҫ укҫисӗр хӑварас тетӗр-им?» — пӗлтерчӗ вӑл хӑйӗн шухӑшне.
Чӑваш Ен шалупа чи пысӑк парӑмлӑ Раҫҫейри вунӑ регион шутне лекнӗ. Ҫӗршывӑн Ӗҫ министерстви ӗнер анлӑ лару ирттернӗ. Унта Чӑваш Енӗн Ӗҫ тата социаллӑ аталану министрӗ Сергей Димитриев та хутшӑннӑ. Пирӗн республикӑри тӑрӑма Раҫҫейӗн ӗҫ министрӗ Максим Топилин «гигантла» парӑм тесе хакланӑ.
«Новости» (чӑв. Ҫӗнӗ хыпарсем) информаци агентстви пӗлтернӗ тӑрӑх, ӗҫ укҫин мӗнпур парӑмӗн ҫурри ытла вунӑ регионта пухӑнса кайнӑ. «Ҫак енӗпе пачах хускалман регионсем те пур», — тенӗ Топилин. Вӗсене вӑл ку ыйтушӑн яваплӑ ҫынна палӑртма чӗнсе каланӑ.
Чӑваш Енӗн патшалӑхӑн унитарлӑ предприятийӗсенче «гигантла» парӑм иккен. «Ку ыйтӑва татса парӑр. Е укҫа уйӑрӑр, е хупӑр, е урӑх мӗн те пулин тӑвӑр. Мӗншӗн сирӗн МУПсем парӑмлӑ?» — тӗлӗннӗ Максим Топилин. Патшалӑхӑн тата муниципалитетӑн унитарлӑ предприятийӗсенчи парӑма федераци министрӗн ҫӗртме уйӑхӗн 1-мӗшӗ тӗлне татма чӗнсе каланӑ.
Элӗкри халӑха социаллӑ пулӑшу паракан центрӑн экс-директорӗ суд тенкелӗ ҫине ларнӑ. Суд ун тӗлӗшпе приговор вуланӑ. Директора 1 ҫул та 10 уйӑхлӑха тӗрмене хупмасӑр айӑпланӑ.
Суд тата следстви палӑртнӑ тӑрӑх, ҫак хӗрарӑм 2012 ҫулхи кӑрлач уйӑхӗнчен пуҫласа центр водительне, вӑл унӑн упӑшки, шалу тӳленӗ чухне 1,02 коэффициент вырӑнне 1,3 лартса панӑ. Кунсӑр пуҫне вӑл тӗрлӗ ӗҫ пурнӑҫланӑшӑн ӗҫ укҫи ҫумне 20 процент хушса тӳленӗ. Ку вара штат расписанийӗпе килӗшсе тӑман.
Ҫапла майпа арӑмӗ водительте тӑрӑшакан упӑшкине 3 ҫул ҫурӑра 170 пин тенкӗ ытлашши тӳленӗ.
Шупашкарти тепӗр предприятире ӗҫ укҫине япӑх тӳлеме тытӑннӑ. Чӑлха хапрӑкӗнче ҫынсем виҫҫӗмӗш уйӑх ӗнтӗ шалу илеймеҫҫӗ.
Ҫынсен тӳсӗмлӗхӗ пӗтнӗ. Вӗсем предприяти умне пухӑннӑ. Хапрӑкра тӑрӑшакансем пӗлтернӗ тӑрӑх, вӗсене раштав уйӑхӗренпе укҫа паман. Паянхи кун тӗлне парӑм 6 миллион тенке ҫитнӗ.
Харпӑкри лару-тӑру хӑҫан лайӑхланасси паллӑ мар-ха. Пуҫлӑх та час-часах улшӑнать. Ҫынсенчен чылайӑшӗ унта тахҫантанпах ӗҫлет. Халӗ вӗсене ӗҫ вырӑнӗ тупма йывӑр.
Тӗрӗссипе, харпӑкра ӗҫ те ҫук. Ҫынсем уйӑхне 2–3 кун кӑна станок умне тӑраҫҫӗ. Ку уйӑхра ав пачах ӗҫлемен. Ҫавна май ӗҫ укҫи те пӗчӗк: 7–8 пин тенкӗ. Хӑш чухне 5 пин тенкӗ илни те пулнӑ.
Предприятие Наталья Емельянова ертсе пырать. Харпӑк умне пухӑннӑ ҫынсене вӑл шала кӗме ыйтнӑ. Кун хыҫҫӑн ҫынсене раштав уйӑхӗнчи шалӑва тӳлеме тытӑннӑ. Эрне вӗҫнелле раштаври ӗҫ укҫине парса татма шантарнӑ. Ака уйӑхӗнче вара харпӑка туллин ӗҫлеттерсе яма палӑртнӑ. Хальлӗхе станоксем материал туянма укҫа ҫитменрен чарӑнса ларнӑ. Правительствӑра харпӑкри лару-тӑрӑва сӑнасах тӑраҫҫӗ. Предприяти хупӑнасси пирки калаҫмаҫҫӗ-ха.
«Чӑвашавтотранс» предприятири лару тӑру пирки Раҫҫей шайӗнче те калаҫни пирки эпир унччен сире пӗлтернӗччӗ. Ыйту федераллӑ министрсем патнех ҫитнӗрен «Чӑвашавтотранс» пирки ӑна ӗнер правительство ҫыннисемпе ирттерекен канашлура тепре сӳтсе явнӑ. Унта тухнӑ сӑмах тӑрӑх пухӑннӑ парӑма ҫӗртмен 1-мӗшӗччен парса татасшӑн.
Элтеперӗн пресс-служби хыпарланӑ тӑрӑх влаҫрисем йывӑр лару-тӑрӑва кӗрсе ӳкнишӗн предприятин малтанхи пуҫлӑхӗсене айӑплаҫҫӗ. «Чӑвашавтотрансра» вӑй хуракансем вара йывӑрлӑх сиксе тухнине хыснаран укҫа уйӑрманнипе ҫыхӑнтараҫҫӗ. 2013 ҫулта 46 миллион парса ҫитереймен, 2014–2015 ҫулсенче — 128, пӗлтӗр 84 миллион патнелле.
Аса илтеретпӗр, пуш уйӑхӗн пуҫламӑшӗ тӗлне ӗҫ укҫин парӑмӗн пӗтӗмӗшле хисепӗ 67 миллиона ҫитнӗ. «Мой город» портал пӗлтернӗ тӑрӑх ӗҫ укҫи тӳлеме предприятие уйӑхсерен 21 миллион кирлӗ.
«Чӑвашавтотранс» ӗҫченӗсене ӗҫ укси тӳлеменни пирки республикӑра кӑна мар, Раҫҫейре те калаҫма тытӑннӑ. Ку ыйту РФ транспорт министрне Максим Топилина кӑсӑклантарнӑ.
Максим Топилин кун пирки Патшалӑх Думинче «правительство сехетӗнче» калаҫнӑ. Ҫак ыйтӑва унта Чӑваш Республикинчен РФ Патшалӑх Думине кайнӑ депутат Олег Николаев ҫӗкленӗ.
Министр ку ыйтӑва тӗрӗслесе тӑма шантарнӑ. «Пирӗн инспекци ӗҫлӗ. Ку ыйтӑва татса пама тӑрӑшӑпӑр», — тенӗ Максим Топилин.
Аса илтерер: «Чӑвашавтотранс» ӗҫченӗсене пӗтӗмпе 67 миллион тенкӗ тӳлемен. Предприяти парӑма татасшӑн-ха. Вӑл регион хыснинчен социаллӑ категорие кӗрекен ҫынсене илсе ҫӳренӗшӗн 127 миллион тенкӗ уйӑрса парасса кӗтет.
| ПУШ | 12 |
Пуш уйӑхӗн 6-мӗшпе 11-меш кунсем хушшинче пирӗн сайт ҫак хыпарсене ҫутатрӗ (яланхи пекех вӗсене чи нумай пӑхни тӑрӑх вырнаҫтарнӑ):
• ЧНК пресс-ҫыруҫипе Зоя Яковлевӑпа пулса тухнӑ пӑтӑрмах пирки каласа патӑмӑр;
• 6 уйӑхри ача мӗнле сӑлтава пула вилнӗ амашӗ ҫумӗнче икӗ кун ирттерни пирки хыпарларӑмӑр;
• Пирӗн тӑрӑхри хӑш прокурора Путин хушӑвӗпех ӗҫрен кӑларнине пӗлме пултартӑр;
• Иркутск облаҫӗн кӗпернаттӑрӗ те чӑвашсене пулашма хатӗрри ҫинчен систертӗмӗр;
• Марина Карягина мӗнле ҫӗнӗ стиле алла илме шут тытни те пире кӑсӑклантарчӗ;
• Воспитательсемпе вӗрентекенсен ӗҫ укҫин чӑн виҫине пӗлтертӗмӗр;
• Трак Енри «Чӑваш пикинче» кам ҫӗнтенине пӗлме пултартӑр;
• Халах юррисене сахал мар ҫырса илнӗ Земфира Яковлевӑна мӗнле тава тивӗҫлӗ ят пани пирки хыпарларӑмӑр;
• «Асамат & Шевле» журнал укҫа ӗҫлесе илме мӗнле май туса панине пӗлме пултартӑр;
• Алексей Кизилов тухтӑра мӗнле ӑшӑ пукан лекни ҫинчен те каласа патӑмӑр.
«Чӑвашавтотранс» предприяти йывӑр лару-тӑрура пулни пирки сайтра хыпарласах тӑнӑччӗ. Унти ӗҫченсем каллех митинга тухнӑ.
«Чӑвашавтотранс» ӗҫченӗсем забастовка тунӑ хыҫҫӑн вӗсене ӗҫ укҫине парса татма шантарнӑччӗ. Анчах шантарни тӳрре тухман ахӑртнех.
Кондукторсем каланӑ тӑрӑх, водительсем, механиксем, ытти ӗҫченсем чӳк уйӑхӗнче 500 тенкӗ шалу илнӗ. Хӑшӗ-пӗрне 1 пин тенкӗ панӑ.
Халӗ предприятин ӗҫченӗсен умӗнчи парӑм 64 миллион тенкӗпе танлашнӑ. Иртнӗ уйӑхра «Чӑвашавтотранса» 11,5 миллион тенкӗ куҫарса панӑ. Анчах ку укҫа парӑма татма, паллах, ҫитмен. Ертӳлӗх суд урлӑ 127 миллион тенкӗ выляса илме ӗмӗтленет. Ку — 2014–2015 ҫулсенче тухса ӳкнӗ тупӑш.
Ҫитес вӑхӑтра ҫӑмӑллӑхпа усӑ куракан пассажирсене илсе ҫӳренӗшӗн субсиди куҫарса парӗҫ. Ку 8 миллион тенкӗпе шалу тӳлеме палӑртнӑ.
Чӑваш Енре кӑҫал 42 пин ҫынна ӗҫе вырнаҫтарма палӑртаҫҫӗ. Ун валли ваканси пуррине республикӑн Ӗҫ тата социаллӑ хӳтлӗх министерстви пӗлтерет.
Ӗнерхи кун тӗлне республикӑри предприяти-организацисем 15 пин ытла ваканси пуррине пӗлтернӗ. Вӗсем рабочисене те, служащисене те йышӑнма хатӗр. Вӗсен шалӑвӗ уйӑхне вӑтамран 17,7 пине ларнине ӗнентереҫҫӗ. Уйрӑмах час-час тӗл пулакан профессисен шутӗнче 500 ытла специальноҫа асӑннӑ. Рабочисенчен чылай ҫӗрте водительсем кирлӗ. Вӗсен ӗҫ укҫи уйӑхсерен 20 пине ларать. Ҫӗвӗҫсене те шыракан нумай. Вӗсене вӑтамран 158 пин тенкӗ тӳлеҫҫӗ. Каменщиксемпе сварщиксем 30-шар пин илеҫҫӗ.
Ӗҫ рынокӗнче служащисем те кирлине маларах асӑнтӑмӑр ӗнтӗ. Чӑн та, вӗсем валли вырӑн самай. Врачсен шалӑвӗ 30 пинтен пуҫланать, менеджерсен — 20 пин, инженерсен — 20 пин.
+4.3 °C